* Νομικός, Γραμματέας του Τομέα Μεταναστευτικής Πολιτικής του Κινήματος Αλλαγής
Στις 25 Αυγούστου του 2021 κατατέθηκε στην ελληνική Βουλή σχέδιο νόμου του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου που αφορούσε την «προσέλκυση ψηφιακών νομάδων» από τη μια πλευρά και απελάσεις – επιστροφές των κανονικών νομάδων – μεταναστών από την άλλη.
Κάπως έτσι είναι και η ρητορική της κυβέρνησης για τη «μεταναστευτική πολιτική». Να προσελκύσουμε όσους φέρνουν λεφτά, να κάνουμε δύσκολη τη ζωή των υπολοίπων για να «πάψει η χώρα να αποτελεί επιλογή των λαθροδιακινητών».
Θυμάμαι κάποτε, ρώτησα ένα μάστορα Πακιστανό για το σπίτι που μένει. Θα το έχεις κάνει ωραίο του είπα αφού ξέρεις από μαστορέματα. Όχι, μου απάντησε, αν το φτιάξω καλύτερο ο ιδιοκτήτης θα μου ζητήσει περισσότερα.
Υπάρχουν φορές που νιώθω πως η κυβέρνηση ακολουθεί τη λογική του μάστορα Πακιστανού. «Αν κάνουμε ωραία και χαρούμενη τη χώρα μας θα πλακώσουν οι λαθρομετανάστες που ζηλεύουν την ομορφιά μας». Βέβαια, ενώ είναι χειροπιαστό αυτό που θέλει να αποφύγει ο μάστορας από το Πακιστάν δεν μπορεί να πει κάποιος το ίδιο για την κυβέρνηση μας.
Το σχέδιο νόμου για τις απελάσεις – επιστροφές ψηφίστηκε πάρα πολύ γρήγορα, την επόμενη εβδομάδα από την κατάθεση του. Είναι ο νόμος 4825/21. Δεν απασχόλησε τόσο την επικαιρότητα.Το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης δεν το αξιοποίησε γιατί ξέρει καλά τη δουλειά του. Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, 21 Ιουλίου του 2021, πήρε το πρωτάθλημα του NBA με την ομάδα του. Ο Πρωθυπουργός είχε ξενυχτήσει για να παρακολουθήσει τον αγώνα, σύμφωνα με δική του ανάρτηση, και, όπως πολλοί, προσπάθησε να κερδίσει λίγη από τη λάμψη του πρωταθλητή. Πριν συμπληρωθεί το δίμηνο από την κατάκτηση του πρωταθλήματος, η ελληνική πολιτεία τίμησε με πολιτογράφηση την μητέρα και το μικρότερο αδερφό του Γιάννη. Για δύο μήνες ζήσαμε πάλι «μέρες Αντετοκούνμπο». Δεν χωρούσε η σκιά των απελάσεων στον επικοινωνιακό σχεδιασμό. Παρ όλα αυτά το σχέδιο νόμου ψηφίστηκε.
Πριν μερικές μέρες ο Λουτσιάνο Καλεστίνι, εκπρόσωπος της UNICEF στην Ελλάδα δήλωσε σε συνέντευξη στην Καθημερινή πως «η Ελλάδα μπορεί να ισχυριστεί πως είναι η χειρότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να είσαι παιδί».
Τον Σεπτέμβριο του 2021, μεταξύ των διατάξεων που θα έκαναν πιο δύσκολη τη ζωή των μεταναστών υπήρχε μια που αφορούσε παιδιά. Τροποποιήθηκε μια παλιά διάταξη που αφορούσε τη δυνατότητα των υπό επιστροφή μεταναστών να ζητήσουν να παραμείνουν λίγο παραπάνω στη χώρα ώστε να ρυθμίσουν τις εκκρεμότητες τους. Μια από αυτές τις εκκρεμότητες, ήταν η φοίτηση των παιδιών τους σε σχολείο. Ο νομοθέτης, ορθώς, είχε σκεφτεί πως η δυσκολία των γονέων δεν θα έπρεπε να οδηγήσει στη βίαιη διακοπή της φοίτησης των παιδιών. Έτσι έδινε το περιθώριο στη διοίκηση να χορηγήσει μια μικρή παράταση, ανάλογα με την ανάγκη των παιδιών, που έφτανε στο ανώτατο όριο του ενός έτους. Να τελειώσει κανονικά το παιδί την τάξη του. Τι πιο αυτονόητο; Κάποιος σαδιστικός εγκέφαλος στο αρμόδιο υπουργείο θεώρησε σκόπιμο να μικρύνει το ανώτατο όριο στις 120 ημέρες. Επικαλέστηκαν μάλιστα, για τη χορήγηση της παράτασης των 120 ημερών, την φοίτηση των παιδιών στο σχολείο…
Ο Σαϊντού Καμαρά, ο νεαρός από τη Γουινέα που απασχόλησε τις τελευταίες ημέρες τη δημοσιότητα δεν ανήκει στην κατηγορία που αφορά η διάταξη που προανέφερα. Δεν είναι το παιδί κάποιου μετανάστη που πάει στο σχολείο. Ήρθε στην Ελλάδα ως ασυνόδευτο ανήλικο και ενηλικιώθηκε.
Τα ασυνόδευτα ανήλικα είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία «μεταναστών –προσφύγων». Ακόμη και η δική μας κυβέρνηση, δίπλα στη «αυστηρή αλλά δίκαιη» πολιτική Μηταράκη επιχείρησε να παρουσιάσει ένα «ανθρώπινο πρόσωπο» που αφορά τη μεταχείριση των ασυνόδευτων ανηλίκων. Υπό την υψηλή εποπτεία του πρωθυπουργού η κ.Ειρήνη Αγαπηδάκη ανέλαβε να υποστηρίξει τα ασυνόδευτα ανήλικα της χώρας που «είναι η χειρότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να είσαι παιδί». Στην αξιολόγηση της απόδοσης της, τώρα που αναβαθμίστηκε λαμβάνοντας άλλη κυβερνητική θέση, πρέπει να συνυπολογιστεί και αυτό το δεδομένο. Ο Σαϊντού Καμαρά ήρθε στην Ελλάδα ως ασυνόδευτος ανήλικος στα χρόνια της διακυβέρνησης της χώρας από τη Νέα Δημοκρατία. Το σημαντικό στην περίπτωση του δεν είναι οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις αλλά η σχέση που ανέπτυξε με τους ανθρώπους γύρω του. Είναι συγκινητικό αυτό που γίνεται στον Άγιο Δημήτριο. Φαίνεται πως το σχολείο, μαθητές και δάσκαλοι, έδωσαν αυτό που χρειάζεται περισσότερο ένα παιδί, ένας νέος. Χώρο να αναπνεύσει, να ονειρευτεί, να βάλει στόχους. Να προσεγγίσει τον τρόπο που ζουν οι συνομήλικοι του. Χωρίς τη δική τους συμπαράσταση ίσως δεν θα τα κατάφερνε.
Οι αιτούντες άσυλο από τη Γουινέα (στοιχεία του 2020) αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες, σε πρώτο βαθμό, στην Ελλάδα σε ποσοστό 37%, στην Γαλλία σε ποσοστό 20% ενώ σε ΗΠΑ και Γερμανία σε ποσοστά πάνω από 50%. Ο μικρός Σαϊντού, για το δικό του καλό, θα έπρεπε να βρίσκεται σε ένα από τα κράτη που στηρίζουν περισσότερο τα παιδιά και τους νέους. Η κρίση της αρμόδιας επιτροπής για την προσφυγή του θα δώσει την τελική απάντηση στο ερώτημα αν του αναγνωρίζουμε την προσφυγική ιδιότητα. Σε περίπτωση απόρριψης δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί. Ίσως απέλαση, ίσως να προσπαθήσει, όπως τόσα άλλα ασυνόδευτα παιδιά, την τύχη του σε άλλη χώρα που θα του συμπεριφερθεί καλύτερα.
Με το νόμο 4825/21, το νόμο περί επιστροφών και απελάσεων, καταργήθηκε η δυνατότητα που είχε η διοίκηση να παραπέμπει περιπτώσεις αιτούντων άσυλο στη διαδικασία των ανθρωπιστικών λόγων για περιπτώσεις που αυτή κρίνει ότι αυτό πρέπει να συμβεί. Έτσι, για τον Σαϊντού και κάθε αντίστοιχο Σαϊντού δεν υπάρχει καμία άλλη διέξοδος μετά από τη διαδικασία ασύλου. Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση της ΝΔ αφαίρεσε τη διακριτική ευχέρεια από τη διοίκηση δείχνοντας πως δεν την εμπιστεύεται. Μίσος και σαδισμός ή απλά κυνική απεύθυνση σε υπερσυντηρητικά ακροατήρια;
Η υπόθεση του Σαϊντού Καμαρά, όμως, δεν είναι μονοδιάστατα μια ακόμη περίπτωση που αφορά τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Είναι πράγματι τρομακτική η πιθανότητα να σφάλλει η αρμόδια υπηρεσία για το άσυλο. Η επιστροφή ενός 18χρονου σε μια χώρα που κινδυνεύει αποτελεί στίγμα και δημιουργεί αισθήματα ντροπής. Όμως, και χωρίς την προσφυγική ιδιότητα, τα παιδιά και οι νέοι δικαιούνται προστασία, δικαιούνται διέξοδο που δεν πρέπει να τελειώνει μόνο και μόνο επειδή ο ανήλικος γίνεται 18 ετών.
Η αλληλεγγύη που επιδεικνύουν οι μαθητές στον Άγιο Δημήτριο δεν έχει σχέση με την προσφυγική ιδιότητα του συμμαθητή τους. Αρκεί το γεγονός πως είναι συμμαθητής τους, πως είναι μέλος της σχολικής κοινότητας, πως είναι μέλος της παρέας τους. Αυτό άλλωστε είναι ο ορισμός της ένταξης που αποτελεί στόχο οποιασδήποτε σύγχρονης μεταναστευτικής πολιτικής. Η αίσθηση του ανήκειν.
Οι εικόνες της συμπαράστασης στο συμμαθητή, τα λόγια των δασκάλων και των εκπροσώπων των τοπικών αρχών και φορέων είναι όμορφες εικόνες.
Αν φτιάξουμε κι άλλες τέτοιες όμορφες εικόνες τότε θα μπορέσουμε να ζητήσουμε περισσότερα. Γιατί δεν φοβόμαστε τον ιδιοκτήτη. Εμείς είμαστε ο «ιδιοκτήτης» της χώρας.