\
* Θεοπίστη (Πέπη) Σακελλαρίου
Υποψήφια Κοινοτική Σύμβουλος
2η Κοινότητα Δήμου Αθηναίων
(Παγκράτι – Ν.Κόσμος – Μετς)
με το Συνδυασμό «Αθήνα Είσαι Εσύ»
Το 1927, η ταινία επιστημονικής φαντασίας του βωβού κινηματογράφου «Metropolis» του Fritz Lang, περιγράφει μια πόλη του μέλλοντος με εντυπωσιακούς ουρανοξύστες, υπέργεια τρένα, ρομπότ, αλλά με ελάχιστους ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου. Φανερά επηρεασμένη από τα κινήματα Bauhaus, Κυβισμού, Φουτουρισμού και Art Deco, η ταινία αποτυπώνει με τον χαρακτηριστικότερο τρόπο την οπτική της εποχής για τις πόλεις του μέλλοντος, όχι μόνον ως προς το δομημένο χώρο τους, αλλά και ως προς τις σχέσεις των κοινωνικών τάξεων που διαβιούν σε αυτές.
Σήμερα, μετά από έναν αιώνα, κάποιες αναφορές της ταινίας για το περιβάλλον και τις κοινωνικές παραμέτρους της ζωής στα αστικά κέντρα του μέλλοντος φαίνεται ότι επιβεβαιώνονται. Οι πόλεις δομήθηκαν έως πρόσφατα κατά κανόνα με βάση τη μηχανιστική αντίληψη περί «ανθρώπινης επιχείρησης ενάντια στη φύση» (Le Corbusier), όπου η νέα άποψη ανάπτυξης αποτυγχάνει να δημιουργήσει ανθρώπινα αστικά περιβάλλοντα. Οι παρεμβάσεις του Ορθόδοξου Μοντέρνου Κινήματος στην πολεοδομία, βασίσθηκαν στον κατακερματισμό των λειτουργιών των πόλεων, προκάλεσαν τη σύγχρονη κρίση του αστικού περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, το μοντέλο μιας πόλης στο κέντρο της οποίας συγκεντρώνονται υπηρεσίες και οικονομικές δραστηριότητες, με κατοικίες στα προάστια, δημιουργεί προβλήματα όχι μόνον σε περιβαλλοντικό (αύξηση ρύπων) και οικονομικό επίπεδο (αύξηση κόστους μετάβασης προς και από το κέντρο) αλλά και σε κοινωνικό (κατασπατάληση πολύτιμου χρόνου για μετακινήσεις από και προς το κέντρο).
Οι πόλεις καταναλώνουν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες φυσικών πόρων, ενώ παράγουν όλο και περισσότερα απόβλητα και εκπομπές επιβλαβών αερίων, επηρεάζοντας με το οικολογικό τους αποτύπωμα[1] ευρύτερες μη αστικές περιοχές (π.χ. αγροτικές, δάση, κλπ.) με επιπτώσεις στο περιφερειακό και πλανητικό περιβάλλον. Ειδικοί, όπως η συγγραφέας και ακτιβίστρια, Jane Jacobs, ο πολεοδόμος και αρχιτέκτων Κωνσταντίνος Δοξιάδης και ο βιολόγος Eugene Odum, περιγράφουν τις πόλεις ως συστήματα με βιολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία πρέπει να αναγεννώνται συνεχώς, ακολουθώντας την λογική του μεταβολισμού των φυσικών οικοσυστημάτων, όπως επισημαίνει ο ανθρωπολόγος Herbert Girardet. Παρ’ όλα αυτά, η μονοσήμαντη βιολογική θεώρηση των αστικών προβλημάτων δεν καταγράφει την κοινωνική και αλληλένδετη περιβαλλοντική διαφοροποίηση και τη διασύνδεση περιβαλλοντικών προβλημάτων με κοινωνικο-οικονομικές ή άλλες μη-υλικές διαδικασίες.
Στο δυστοπικό τοπίο της ταινίας «Metropolis» αποτυπώνονται οι καπιταλιστικοί εφιάλτες της βιομηχανικής επανάστασης περί κοινωνικής διαστρωμάτωσης ευγενών και εργατών. Στις σημερινές πόλεις, αυτό το δυστοπικό τοπίο ανιχνεύεται -με διαφοροποιημένους ρόλους- στα γκέτο πόλεων αναπτυγμένων κοινωνιών, σε γειτονιές που δημιουργούνται από άτακτες μεταναστευτικές ροές και παραγκουπόλεις που εγκαθίστανται στις παρυφές πόλεων αναπτυσσόμενων ή/και αναπτυγμένων χωρών. Η κοινωνική πόλωση και ο διαχωρισμός εντείνονται, ιδιαίτερα κάτω από την επίδραση διαφόρων κρίσεων (π.χ. οικονομική, μεταναστευτική, κλπ.). Από αυτή την άποψη, οποιαδήποτε αναφορά σε «βιώσιμη πόλη» πέραν των καθαρά περιβαλλοντικών στόχων, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και κοινωνικούς. Παρότι η έννοια της «κοινότητας» προβάλλει ως αναγκαιότητα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων, δεν θα πρέπει να συγχέεται με την νοσταλγική προώθηση της προ-βιομηχανικής αντίληψης περί κοινότητας, η οποία δεν λάμβανε υπ’ όψιν παράγοντες όπως η οικονομική παγκοσμιοποίηση, η ανεργία, η πολυπολιτισμικότητα και το φαινόμενο της «νέας πτωχοποίησης» των πόλεων. Όπως επισημαίνει ο ανθρωπολόγος David Harvey, η κοινότητα σήμαινε πάντοτε διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους.
Ο σχεδιασμός της βιωσιμότητας των αστικών κέντρων διαφοροποιείται μεταξύ των πόλεων στον ανεπτυγμένο Δυτικό κόσμο. Εξετάζοντας την Ε.Ε., την πλέον αστικοποιημένη περιοχή παγκοσμίως, βλέπουμε το χαρακτηριστικότερο αρνητικό παράδειγμα μονοσήμαντης προσέγγισης της έννοιας περί «βιώσιμης πόλης», μέσα από τις διαφορετικές αντιλήψεις όσον αφορά στο σχεδιασμό σε επίπεδο πόλης, καθώς και τα πολυάριθμα σφάλματα και αποτυχίες που ενσωματώνονται στη διαδικασία. Για παράδειγμα, παρότι στην Πράσινη Βίβλο για το Αστικό Περιβάλλον (1990) εντοπίζονται τα αίτια αποτυχίας του Μοντέρνου Κινήματος (π.χ. χωρικός διαχωρισμός χρήσεων γης), προτείνεται το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης» με αποκεντρωμένες δραστηριότητες στις γειτονιές, το οποίο στην ουσία αποτελεί λανθασμένη γενίκευση Αγγλο-Αμερικανικής εμπειρίας. Στην Ευρωπαϊκή ήπειρο αποτυπώνονται τεράστιες διαφορές ως προς την ανάπτυξη των αστικών κέντρων του Βορρά, σε σχέση με εκείνα της Μεσογείου. Ο αυστηρός σχεδιασμός των χρήσεων γης που προηγήθηκε της εκβιομηχάνισης στον Βορρά, έρχεται σε αντίθεση με την ανάπτυξη των πόλεων της Μεσογειακής Ευρώπης, η οποία δεν επήλθε μόνον λόγω της εκβιομηχάνισης. Στις Μεσογειακές περιοχές παρατηρείται υψηλή ανάμειξη των χρήσεων γης, γεγονός που καθιστά ακατάλληλο για τον Νότο το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης». Έτσι, για παράδειγμα, ενώ στις πόλεις του Βορρά τα ελλείμματα χώρων πράσινου είναι ελάχιστα, σε πόλεις του Νότου διαπιστώνονται σοβαρά προβλήματα.
Ο σχεδιασμός «βιώσιμης πόλης» οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν την ποικιλία των διαφορετικών μορφολογικών και αναπτυξιακών χαρακτηριστικών κάθε επί μέρους σημείου, αποφεύγοντας τις υπεραπλουστεύσεις και τις «οικουμενικές» μεθοδολογίες. Πέραν τούτου, οι κοινωνικοοικονομικές πτυχές κάθε σημείου αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που δεν θα πρέπει να υποβαθμίζονται. Ο σχεδιασμός για βιώσιμες πόλεις οφείλει να είναι συνισταμένη πολλών δυνάμεων και τομέων, όπως: πολιτικών πρωτοβουλιών, επιστημονικών μελετών, σεβασμού στη φύση, συμμετοχικής δημοκρατίας, δικαιοσύνης μεταξύ γενεών, κοινωνικής δικαιοσύνης, ποιότητας ζωής, κλπ. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αντιμετωπίζει εξ ίσου τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις λόγω υπερσυγκέντρωσης πληθυσμού και δραστηριοτήτων (ατμοσφαιρική ρύπανση, απόβλητα κάθε μορφής, θόρυβο, ασφυκτική έλλειψη ζωτικού χώρου και χώρων πράσινου, κλπ.) με τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που προκύπτουν (ανεργία, υποαπασχόληση, κοινωνική απομόνωση, διάρρηξη κοινωνικού ιστού, αύξηση εγκληματικότητας, αύξηση επιπέδων φτώχειας και ανισοτήτων, κλπ.).
Όλες οι παραπάνω παράμετροι είναι αυτές που καθορίζουν το πρόγραμμα του συνδυασμού μας, «ΑΘΗΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ», ενώ η εμπειρία και η αξία των ανθρώπων της παράταξης διασφαλίζουν ότι η πόλη μας μπορεί να γίνει αυτό που οι κάτοικοί της αξίζουν. Μπαίνουμε ξανά στον αγώνα για την ηγεσία του Δήμου, με εγγύηση την αποφασιστικότητά μας. Είμαστε η μοναδική παράταξη που μπορεί να εγγυηθεί -όχι με τα λόγια- αλλά με όρους αξίας των ανθρώπων της, ότι η Αθήνα θα έχει τη συνέχεια που της αξίζει, ότι δεν θα κινδυνεύσει να υπερχρεωθεί ξανά, ότι δεν θα επιτρέψουμε σε καιροσκόπους πολιτικούς να εκμεταλλευθούν την Αθήνα μας, ως ένα σκαλοπάτι για την προσωπική τους ανέλιξη και το κυριότερο, ότι οι κάτοικοι είναι αυτοί που πλέον θα αποφασίζουν για το πώς θέλουν να είναι η πόλη τους.
[1] Ως οικολογικό αποτύπωμα των πόλεων ορίζεται το συνολικό ποσό της παραγωγικής γης που απαιτείται για τη διατήρηση των σημερινών δραστηριοτήτων και την απομάκρυνση των αποβλήτων. Το οικολογικό αποτύπωμα πόλεων, όπως η Ν. Υόρκη και το Τόκιο, είναι εκατονταπλάσιο του μεγέθους τους, προκαλώντας πρόσθετα προβλήματα (όξινη βροχή, μείωση στιβάδας όζοντος, υπερθέρμανση πλανήτη).