Έξι ημέρες μετά την έναρξη ισχύος της Απόφασης για τα ταμειακά διαθέσιμα των ΟΤΑ και με την προθεσμία των 30 ημερών που επεβλήθη να μετρά αντίστροφα, o AIRETOS επαναφέρει στο προσκήνιο τις ενστάσεις για τη συνταγματικότητα του σχετικού νόμου που εγγράφως έχει διατυπώσει η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής.
Όπως διαβάσατε σε προηγούμενη ανάλυση , η Απόφαση Χουλιαράκη εκδόθηκε βάσει του άρθρου 80 του νόμου 4549/2018 (Φ.Ε.Κ. Α’ 105/14.6.2018).
Με εκείνο συμπεριλήφθηκαν ρητά οι ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού στο Άρθρο 69Α “Ενιαίος Λογαριασμός Θησαυροφυλακίου” που η Κυβέρνηση είχε θεσπίσει το 2015 και προβλέφθηκαν οι κυρώσεις “καθαίρεσης” οργάνων και υπαλλήλων των ΟΤΑ. Το άρθρο 80 ήρθε τώρα να εφαρμόσει και εξειδικεύσει η Απόφαση.
Η Έκθεση, λοιπόν, της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, που είχε αρμοδίως δημοσιευτεί, περιέχει έντονο προβληματισμό ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ για τις ρυθμίσεις του άρθρου 80 ειδικά για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Προβληματισμό “ως προς το αν οι παρεμβάσεις που θεσπίζονται για τους ΟΤΑ, συνάδουν προς τις εγγυήσεις του άρθρου 102 παρ.2 του Συντάγματος, καθώς και προς την προστασία της ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥΣ, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 102 παρ.5 εδ.α΄, η οποία (προστασία) συνιστά υποχρέωση του Κράτους”.
Η Έκθεση, με επιστημονικό τρόπο και εξειδικευμένη νομική τεκμηρίωση, είχε αποδείξει ότι η ανησυχία των αυτοδιοικητικών (που τώρα αναζωπυρώθηκε) ήταν κάτι περισσότερο από δικαιολογημένη.
Ακολουθεί το απόσπασμα για τη συνταγματικότητα των ρυθμίσεων που αφορούν OTA, ενώ το επίσημο έγγραφο είναι διαθέσιμο ΕΔΩ
Σελίδα 24: “10. Επί του άρθρου 80 (…)
(β) Εξ άλλου, οι διατάξεις του άρθρου 102 του Συντάγματος κατοχυρώνουν την ύπαρξη Ο.Τ.Α. ως εδαφικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Ειδικότερα, η διάταξη της αναθεωρημένης παρ.1 του άρθρου αυτού ορίζει τα εξής: «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους Ο.Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθιού». Η διάταξη αυτή κατοχυρώνει T.A. δύο βαθμών και αφήνει στον κοινό νομοθέτη να καθορίζει κάθε φορά τους επιμέρους οργανισμούς της.
Ουσιώδη στοιχεία της ρύθμισης του Συντάγματος, μετά την αναθεώρηση του 2001, τα οποία αφορούν στην Τ.Α., είναι:
α) η ρητή καθιέρωση τεκμηρίου αρμοδιότητας υπέρ των Ο.Τ.Α. για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, β) ο καθορισμός από τον νόμο του εύρους των τοπικών υποθέσεων, των κατηγοριών τοπικών υποθέσεων και της κατανομής τους στους επιμέρους βαθμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, γ) η θέσπιση διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας υπέρ των Ο.Τ.Α., δ) η δυνατότητα ανάθεσης με νόμο στους οργανισμούς αυτούς αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του κράτους, ε) η εκλογή των αρχών των Ο.Τ.Α., σε όλες τις βαθμίδες τους, µε καθολική και μυστική ψηφοφορία, στ) η δυνατότητα ίδρυσης, με νόμο, για την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών ή την άσκηση αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α., αναγκαστικών ή εκούσιων συνδέσεων Ο.Τ.Α. που διοικούνται από αιρετά όργανα, ζ) η άσκηση από το κράτος εποπτείας επί των Ο.Τ.Α., η οποία συνίσταται αποκλειστικώς σε έλεγχο νομιμότητας, και η) η θέσπιση της υποχρέωσης του κράτους να μεριμνά, λαμβάνοντας τα αναγκαία μέτρα, για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των αναγκαίων πόρων προς εκπλήρωση της αποστολής των Ο.Τ.Α.
Τα ανωτέρω αποτελούν και τα συνταγματικά όρια ως προς την παρέμβαση του κοινού νομοθέτη.
Εντός των ορίων αυτών, ο νομοθέτης είναι ελεύθερος να διαμορφώσει, όπως εκείνος κρίνει προσφορότερο, την οργάνωση της δημόσιας διοίκησης.
Το ως άνω πλέγμα παρεμβάσεων που θεσμοθετείται με την προτεινόμενη ρύθμιση, ιδίως
- η υποχρέωση μεταφοράς των διαθεσίμων των φορέων της Κεντρικής και Γενικής Κυβέρνησης στον εν λόγω Ενιαίο Λογαριασμό,
- η υποχρέωση τήρησης του συνόλου των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης «όπως αυτοί προσδιορίζονται από το εκάστοτε εν ισχύ «Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης» που τηρείται με ευθύνη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής», συμπεριλαμβανομένων των Ο.Τ.Α. Α΄ και Β΄ βαθμού, στην ταμειακή διαχείριση της Τράπεζας της Ελλάδος,
- η θέσπιση μέγιστου ύψους ρευστότητας που επιτρέπεται να διατηρούν οι φορείς σε πιστωτικά ιδρύματα,
- καθώς και ο ορισμός του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ως αρμόδιου φορέα παρακολούθησης, τουλάχιστον μηνιαίως, των κινήσεων και των υπολοίπων των λογαριασμών των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης,
εγείρει ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ως προς το εάν οδηγεί σε ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ή ΚΑΜΨΗ της ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ και ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΟΤΑ, οι οποίες εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του άρθρου 102 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγματος.
Η διοικητική αυτοτέλεια των ΟΤΑ έναντι της κρατικής διοίκησης περιλαμβάνει την κατοχύρωση του διοικητικού τους έργου, δηλαδή την εξουσία των ΟΤΑ να αποφασίζουν αποκλειστικώς επί των τοπικών υποθέσεων αρμοδιότητάς τους, με δικά τους όργανα, εντός των πλαισίων των γενικών κανόνων που διέπουν την οργάνωση και λειτουργία τους, καθώς και την κατοχύρωση των διοικούντων οργάνων τους (ΣτΕ 4077-4080/2009).
Κατά τα ανωτέρω, οι ΟΤΑ έχουν τεκμήριο αρμοδιότητας επί των τοπικών υποθέσεων, το οποίο θεμελιώνεται απευθείας στο Σύνταγμα, και αυτοτέλεια των τοπικών αρχών τους, οι οποίες εποπτεύονται από την κεντρική διοίκηση µόνο ως προς τη νομιμότητα των πράξεων ή παραλείψεών τους και όχι ως προς τη σκοπιμότητά τους.
Περαιτέρω, η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ προσδιορίζεται τόσο υπό λειτουργική όσο και υπό οργανική άποψη.
Η οργανική οικονομική αυτοτέλεια έχει την έννοια ότι οι ΟΤΑ έχουν ίδια αποφασιστικά όργανα επί των οικονομικών τοπικών υποθέσεων (βλ., αντί πολλών, Δ. Κοντόγιωργα-Θεοχαροπούλου, Το Ελεγκτικό Συνέδριο ως θεσµική εγγύηση της διοικητικής και δημοσιονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, στον Τιμητικό Τόμο για τα 170 χρόνια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, 2004, σελ.387).
Επιπροσθέτως, συμφώνως προς το άρθρο 102 παρ. 5 εδ. α΄, «το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των Ο.Τ.Α. µε ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών».
Βάσει των ανωτέρω, δημιουργείται ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ως προς το αν οι ως άνω παρεμβάσεις που θεσπίζονται µε την προτεινόμενη ρύθμιση για τους ΟΤΑ, συνάδουν προς τις προαναφερθείσες εγγυήσεις του άρθρου 102 παρ. 2 του Συντάγματος, καθώς και προς την προστασία της οικονομικής αυτοτέλειάς τους, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 102 παρ. 5 εδ. α΄, η οποία (προστασία) συνιστά υποχρέωση του Κράτους (βλ. και Έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής της 15.7.2013 επί του ν. 4172/2013). ”
Υπενθυμίζεται ότι το άρθρο –που τώρα ενεργοποιείται με την Απόφαση- είχε κατατεθεί με τις υπογραφές του τότε (8.6.2018) Υπουργού Εσωτερικών, Πάνου Σκουρλέτη, αλλά και του Αλέξη Χαρίτση ως Αναπλ.Υπουργού Οικονομίας.