* Ο Π. Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμονας δημόσιας διοίκησης, Σύμβουλος ΑΣΕΠ, π. βουλευτής
Η παράκαμψη των κανόνων της δημόσιας πολιτικής από την πλειοψηφία των, κατ’ επάγγελμα, πολιτικών, στη χώρα μας, είναι παροιμιώδης. Αυτή εκδηλώνεται, ιδίως, με την παροχολογία, την απόσταση μεταξύ λόγων και έργων και την απουσία εφαρμογής όσων εξαγγέλονται.
Η υποκατάσταση της δημόσιας πολιτικής από μια χειραγωγητική πολιτική στηρίζεται στις εξής παγιωμένες διαδικασίες και πρακτικές:
Α) Εξαγγέλεται η δημιουργία ενός θεσμού ή έργου χωρίς την συνδρομή των προϋποθέσεων που θα επέτρεπαν την ακώλυτη εφαρμογή του. Η εξαγγελία γίνεται είτε μέσω των προγραμμάτων των κομμάτων και δημόσιων δεσμεύσεων των υπουργών είτε μέσω της νομοθέτησης. Ειδικότερα, το τελευταίο επιτυγχάνεται μέσω της αδρανοποίησης των Αναλύσεων Επιπτώσεων των νόμων. Εξ άλλου,η έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους είναι περιγραφική και δεν υπεισέρχεται στην ανάλυση του επικείμενου έργου.
Β) Εάν και όταν αρχίσει η εφαρμογή του έργου οι καθυστερήσεις είναι μεγάλες, διότι,ουσιαστικά, αυτόδιαστασιολογείται και κοστολογείται, για πρώτη φορά, με την ένταξή του σε κάποιο κοινοτικό πρόγραμμα. Παρά την μακρά εμπειρία της χώρας και των στελεχών των υπουργείων στον σχεδιασμό κοινοτικών έργων εξακολουθούν να υφίστανται δύο παράλληλες τάξεις- και, κατ’ ουσίαν, δύο διαφορετικά μοντέλα διακυβέρνησης: Εκείνο που στηρίζεται στον βολονταρισμό και την υποσχεσιολογία των κυβερνητών κι εκείνο που στηρίζεται στις αρχές του δημόσιου μάνατζμεντ. Η απώλεια των πόρων που συνεπάγεται η επικράτηση του πρώτου είναι η αναπόφευκτη συνέπειάτης.
Γ) Μια κυβέρνηση που θα βρει ένα έργο τελματωμένο από την προηγούμενη που το είχε εξαγγείλει,θα προσπαθήσει να το οικειοποιηθεί πολιτικά. Έτσι, το έργο παραμένει, πάντα, ενεργό και, υπό την έννοια αυτή, παράγει πολιτικά αποτελέσματα, ακόμη κι αν έχουν περάσει δεκαετίες από την πρώτη εξαγγελία του. Το μετρό Θεσσαλονίκης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφού, από τηνπρώτη δημόσια δέσμευση για την κατασκευή του, το 1976, μέχρι σήμερα (που το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί) έχουν περάσει 48 ολόκληρα χρόνια!
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μη εφαρμογής ψηφισμένων πολιτικών αποτελούν τα Περιφερειακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας (ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ), ένα έργο ιδιαίτερης σημασίας και κρισιμότητας για την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές.
Τα ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ εξαγγέλθηκαν στον Ν.4662/2020.Ο νόμος προέβλεπε την δημιουργία δεκατριών ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ, ένα σε κάθε Περιφέρεια, που θα λειτουργούσαν σε 24ωρη βάση και θα είχαν ως αντικείμενο:
«Α. Τον συντονισμό, σχεδιασμό, εποπτεία, οργάνωση και υλοποίηση των δράσεων αντιμετώπισης και παροχής οργανωμένης υποστήριξης στον αρμόδιο φορέα διαχείρισης και αντιμετώπισης των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και των συνεπειών τους, στο πλαίσιο της τοπικής τους αρμοδιότητας, και
Β. Τη συλλογή, επεξεργασία και διαβίβαση πληροφοριών που αφορούν σε εν εξελίξει συμβάντα ή επικείμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, για την ορθή εκτίμηση της κατάστασης και λήψη απόφασης από τα, κατά περίπτωση, αρμόδια όργανα».
Για όλα τα προηγούμενα, απαιτείται μια δομή, το κατάλληλο προσωπικό και οιικανοί πόροι. Αυτάείναι τα μέρημιας ορθολογικά σχεδιασμένης πολιτικής, που πρέπει να εγκριθεί από το νομοθετικό σώμα.
Αντ’ αυτών, η μόνη αναφορά που συναντάμεστοσυγκεκριμένο παράδειγμα,είναι ότιόλα αυτά «θα αποφασιστούν με αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας». Μάλιστα, ακόμη και για ευαίσθητα θέματα, όπως είναι η στελέχωση και η εσωτερική οργάνωση των ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ, εξουσιοδοτείταιένας μετακλητόςυπάλλήλος, ο ΓΓ Πολιτικής Προστασίας, να πράξει κατά βούληση.
Ειρήσθω εν παρόδω ότι η μη ύπαρξη των ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ συμπαρασύρει και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό των Περιφερειακών Πλαισίων Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης (Π.Δ.Ε.Α.) αφήνοντας την Περιφέρεια ακάλυπτη. Τα αποτελέσματα ήταν εμφανή στις μεγα-καταστροφές που προκλήθηκαν από την πυρκαγιά στο εθνικό πάρκο της Δαδιάς και από τις πλημμύρες του «Ντάνιελ» στον θεσσαλικό κάμπο.
Που βρίσκονται, όμως, τα ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ σήμερα;
Η κυβέρνηση αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την δημιουργία τουςαπό το Ταμείο Ανακαμψης. Ενέταξε σ’ αυτό δύο έργα. Τοπρώτο αφορά τη δημιουργία 7 ΠΕΚΕΠΠ, ανά ένα για την Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρο, Βόρειο Αιγαίο και Ιόνια νησιά συνολικού κόστους 70,8 εκατ. Ευρώ. Το άλλο αφορά τη δημιουργία έξι ΠΕΚΕΠΠ για την Αττική, Στερεά Ελλάδα, Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Κρήτη και Νότιο Αιγαίο συνολικού κόστους 60,7 εκατ. Ευρώ. Όταν ολοκληρώθηκαν οι προκαταρκτικές ενέργειες, οριοθετήθηκε το αντικείμενο του έργου και η διάρκειά του με ημερομηνία ολοκλήρωσης την 31.12.2024, ανέκυψε μείζον πρόβλημα.
Αφορά τη δυσκολία εξεύρεσης των χώρων όπου θα ανεγερθούν τα ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ, μια ενέργεια που θα έπρεπε να είχε προηγηθεί όλων των υπολοίπων. Όπως αναφέρει σε ερώτησή του ο βουλευτής ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής Α. Πουλάς, «ηχώρα μας επικαλέστηκε απροσδόκητα εμπόδια καθυστερήσεων που σχετίζονται με τη σύναψη συμβάσεων και τη μεταβίβαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και εξ αυτού του λόγου αιτήθηκε την τροποποίησητης εκτελεστικής απόφασης τουΣυμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2021 ως προς τον στόχο 80 του μέτρου 16283 με τίτλο Υλοποίηση των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Κέντρων Πολιτικής Προστασίας (ΠΕΚΕΠΠ) μέσω ΣΔΙΤ στο πλαίσιο της συνιστώσας 1.4 (Βιώσιμη χρήση των πόρων, ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και προστασία του περιβάλλοντος)».
Εάν αντιλαμβάνομαι σωστά, η μοναδική υποχρέωση του ελληνικού κράτους ήταν η χωροθέτησή των ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ.Τέσσερα χρόνια, μετά την «δημιουργία» τους, η κυβέρνησηδεν κατάφερε να επιλέξει 13 οικόπεδα, ώστε να είναι δυνατή η έναρξη των σχετικών εργασιών. Αυτό το κρίσιμο έλλειμμα έχει προκαλέσει σημαντική καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου.
Δεδομένων, δε, των στενών χρονικών ορίων που θέτει το Ταμείο Ανάκαμψης για την ολοκλήρωση του στόχου της συγκεκριμένης πράξης, προκειμένου να ενταχθεί στις χρηματοδοτούμενες δράσεις του, τίθεται σε κίνδυνο η έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση της δημιουργίας των ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ.
Δύο τελικές παρατηρήσεις:
Αντί των ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ που θα ενίσχυαν την πρόληψη των καταστροφών έχουμε ένα μπαράζ αγοράς εναέριων μέσων και λοιπών εργαλείων αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Όσο κι αν είναι απαραίτητα, αυτά δεν αφορούν την πρόληψη. Ποιος σχεδιασμός το προέβλεπε αυτό; Εν τέλει, φαίνεται ότι ειναι πολύ ευκολώτερο να αγοράζουμε αμφίβια αεροπλάνα και πυροσβεστικά από το να δημιουργήσουμε μια δομή πρόληψης για την αντιμετώπιση των καταστροφών σε τοπικό επίπεδο.
Κι ενώ η πραγματικότητα είναι απογοητευτική, ο πονηρός πολιτευτής μας πληροφορεί ότι «Οι εν λόγω νεοσυσταθείσες επιχειρησιακές μονάδες (εννοεί τα ανύπαρκτα ΠΕ.ΚΕ.ΠΠ) συνιστούν ευέλικτες και προσαρμόσιμες, στην επικινδυνότητα κάθε συμβάντος, δομές συντονισμού πολιτικής προστασίας στο πλαίσιο της χωρικής τους αρμοδιότητας».
https://epiteliki.civilprotection.gov.gr/sites/default/files/2024-03/%CE%A0%CE%95%CE%9A%CE%95%CE%A0%CE%A0.pdf
Η παραποίηση της πραγματικότητας ανήκει, κι αυτή, στην πολιτική που χειραγωγεί αντί να λύνει προβλήματα.