Επιστολή Προέδρου ΕΝΑΕ στον υπουργό Εσωτερικών για τα οικονομικά του Καλλικράτη
12/5/2010
Επιστολή στον Υπουργό Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης απέστειλε σήμερα το πρωί ο Πρόεδρος της ΕΝΑΕ κ. Δημήτρης Δράκος με θέμα “Οικονομικές και επιχειρησιακές ελλείψεις του Προγράμματος Καλλικράτης.
Ο κ. Δράκος στην επιστολή του αφού παρουσιάζει αναλυτικά τις οικονομικές και επιχειρησιακές ελλείψεις τονίζει μεταξύ άλλων: “ είναι ορατός ο κίνδυνος να περιέλθουμε στη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόμασταν ως το 2004, καθώς αφενός οι πόροι που προβλέπει το νομοσχέδιο υπολείπονται σημαντικά των πόρων που έχουμε κατόπιν εμπεριστατωμένης μελέτης υπολογίσει ότι απαιτούνται κατ’ ελάχιστον για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουμε και, αφετέρου, δεν καλύπτουν τις πρόσθετες αρμοδιότητες, τη μισθοδοσία του προσωπικού, το κόστος των νέων επιτροπών και οργάνων που δημιουργούνται – και των οποίων τη χρησιμότητα εμείς αμφισβητούμε - και, γενικότερα, όλα εκείνα τα οποία μετακυλίονται από τον κρατικό προϋπολογισμό στις Περιφέρειες. Αφού η φορολογική αποκέντρωση που μας υποσχεθήκατε εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο, ενώ οι υπόλοιποι πόροι που ως σήμερα εισπράτταμε απευθείας – κυρίως τέλη, πρόστιμα κλπ. – φαίνεται, από το κείμενο του νομοσχεδίου, ότι μας έχουν αφαιρεθεί!
Η σοβαρότητα και η έκταση του εγχειρήματος, ιδίως μάλιστα σε αυτή την τόσο κρίσιμη περίοδο για τον τόπο μας απαιτεί, σταθερά και καλά προετοιμασμένα βήματα, με σχέδιο, αίσθημα ευθύνης και σεβασμό προς τους θεσμούς. Και απαιτεί συγκεκριμένες δεσμεύσεις και σαφείς απαντήσεις από το Υπουργείο Εσωτερικών αλλά και από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Διαφορετικά είναι βέβαιο ότι θεσμοθετούμε ένα Πρόγραμμα, του οποίου η βιωσιμότητα είναι εξαρχής ναρκοθετημένη”.
Και καταλήγει ο κος Δράκος, αναφέροντας ότι “Ζητάμε, ο «Καλλικράτης» να πάρει τις σωστές του διαστάσεις, γιατί, έτσι όπως διαμορφώνεται, αποτελεί μια - κατά την άποψή μας – χαμένη ευκαιρία. Μια χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί η περιφερειακή δημοκρατία και ο ρόλος της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης και θεσμικά και οικονομικά”.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της επιστολής:
Αθήνα, 12 Μαΐου 2010
Α.Π.: 477
Προς:
Κο Γιάννη Ραγκούση
Υπουργό Εσωτερικών,
Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
Θέμα: Οικονομικές και επιχειρησιακές ελλείψεις του Προγράμματος «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ».
Στα τελευταία συνέδριά μας με θέμα τη Διοικητική Μεταρρύθμιση και το πρόγραμμα «Καλλικράτης», λάβαμε αποφάσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, το φλέγον ζήτημα των πόρων των δευτεροβάθμιων ΟΤΑ, στο πλαίσιο του ευρύτερου ζητήματος της φορολογικής μεταρρύθμισης.
Θέσαμε επίσης ομοφώνως την αρχή ότι η Διοικητική Μεταρρύθμιση πρέπει να οδηγεί στη μετεξέλιξη της σημερινής Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης σε Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, με σκοπό τη δημιουργία ισχυρών περιφερειακών δομών, με διευρυμένες αρμοδιότητες και σταθερούς και δυναμικούς πόρους, οι οποίοι θα προέλθουν μέσα από γενική φορολογική μεταρρύθμιση.
Αποφασίσαμε ότι η αιρετή Περιφέρεια πρέπει να έχει σταθερούς και μόνιμους πόρους που θα θεσμοθετηθούν στο πλαίσιο μιας ορθολογικής φορολογικής μεταρρύθμισης και οι οποίοι θα αντιστοιχούν στο κόστος της άσκησης του εύρους των αρμοδιοτήτων της και δεν θα επιβαρύνουν με νέους φόρους τους πολίτες.
Ζητήσαμε Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), αποτελούμενους από τις ακόλουθες πηγές εσόδων:
Ποσοστό 15% επί του Φόρου Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων (ΦΕΦ&ΝΠ).
Ποσοστό 15% επί του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ).
Ποσοστό % επί του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας.
Ποσοστό 30% επί του φόρου καπνού («Πόρος Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας»).
Ποσοστό 100% επί όλων των προστίμων, που επιβάλλονται από τις υπηρεσίες τους.
Ποσοστό 10% του φόρου μεταβίβασης ακινήτων (ΦΜΑ).
Ποσοστό 4,5% επί των τελών ταξινόμησης στα επιβατικά αυτοκίνητα, φορτηγά και λεωφορεία ιδιωτικής χρήσης και δημοσίας χρήσης που κυκλοφορούν για πρώτη φορά στη Ελλάδα.
Ποσοστό 100% των αποδιδόμενων στο Δημόσιο τελών διενέργειας Τεχνικών Ελέγχων Οχημάτων.
Πλέον τούτων, απαιτήσαμε το αυτονόητο:
(α) Μηχανισμό αναπλήρωσης εσόδων.
(β) Μηχανισμό άμβλυνσης περιφερειακών ανισοτήτων.
(γ) Κάλυψη εκκρεμών οικονομικών απαιτήσεων των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί με ευθύνη του κεντρικού κράτους.
Ωστόσο, το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» διέψευσε, και στο σημείο αυτό, τις προσδοκίες που μας καλλιεργήθηκαν, προχωρώντας στη δημιουργία ΟΤΑ δύο οικονομικών ταχυτήτων: Έτσι, αν και αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της φορολογικής αποκέντρωσης για τους ΟΤΑ του Α΄ βαθμού δεν κάνει το ίδιο και για τη δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση. Ουδεμία ρύθμιση περιλαμβάνεται από τη μελέτη της ΕΝΑΕ για τη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία έχει εγκριθεί από τα αρμόδια όργανά μας.
Το 4% του ΦΠΑ και το 2,4% του Φόρου Εισοδήματος των Φυσικών και Νομικών Προσώπων, αντιστοιχούν με βάση τις προβλέψεις του προϋπολογισμού του 2009, σε 1 δις ευρώ, περίπου, ποσό κατώτερο και από τους πόρους που απολάμβαναν οι κρατικές περιφέρειες.
Επίσης, δεν αποδίδει στο σύνολο:
1.Ποσοστό % επί του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας.
2.Ποσοστό 30% επί του φόρου καπνού («Πόρος Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας»).
3.Ποσοστό 100% επί όλων των προστίμων, που επιβάλλονται από τις υπηρεσίες τους.
4.Ποσοστό 10% του φόρου μεταβίβασης ακινήτων (ΦΜΑ).
5.Ποσοστό 4,5% επί των τελών ταξινόμησης στα επιβατικά αυτοκίνητα, φορτηγά και λεωφορεία ιδιωτικής χρήσης και δημοσίας χρήσης που κυκλοφορούν για πρώτη φορά στη Ελλάδα.
6.Ποσοστό 100% των αποδιδόμενων στο Δημόσιο τελών διενέργειας Τεχνικών Ελέγχων Οχημάτων.
Αλλά και δεν προβλέπεται:
1.Μηχανισμός αναπλήρωσης εσόδων.
2.Μηχανισμός άμβλυνσης περιφερειακών ανισοτήτων.
Επίσης δεν καλύπτονται οι εκκρεμείς οικονομικές απαιτήσεις των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί με ευθύνη του κεντρικού κράτους.
Κύριε Υπουργέ, είναι εμφανής ο κίνδυνος να επανέλθουμε στο προ της θεσμοθέτησης του νόμου 3345/2005 καθεστώς, όταν οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις είχαν αφεθεί χωρίς πόρους, πνιγμένες από το βάρος των προνοιακών επιδομάτων.
Η υπάρχουσα στο σχέδιο νόμου πρόβλεψη, για την κατ’ έτος και εκ των υστέρων κάλυψη του απολογιστικού κόστους των μεταφερόμενων αρμοδιοτήτων, σε βάρος των αντίστοιχων κωδικών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, είναι προφανές ότι δεν μπορεί να μας καθησυχάσει. Διότι ούτε μεθοδολογία υπάρχει, ούτε είναι εύκολο να δημιουργηθεί αίφνης και το σημαντικότερο να εφαρμοσθεί.
Κατόπιν τούτων, τίθεται το ζήτημα της συμβατότητας του νομοσχεδίου «Καλλικράτης» με τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 102 παρ. 5 του Συντάγματος, η οποία επιβάλλει, συγχρόνως με τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων, και τη μεταβίβαση των αναλογούντων σε αυτές πόρων.
Κύριε Υπουργέ, συμφωνήσαμε μαζί σας στην εκπόνηση ολοκληρωμένου Επιχειρησιακού Σχεδίου άμεσης εφαρμογής, το οποίο θα παρέχει αποτελεσματική στήριξη στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε ό,τι αφορά τη μετάβαση στο νέο καθεστώς. Δεσμευθήκατε ότι αυτό θα γίνει με το Πρόγραμμα «ΕΛΛ.Α.Δ.Α», το οποίο θα καλύψει και τους δύο βαθμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και ότι οι πόροι του Προγράμματος θα ανέρχονται σε 4 δις ευρώ τουλάχιστον.
Δυστυχώς, αυτό που είδαμε πολύ απέχει από το να χαρακτηρισθεί Πρόγραμμα. Η σχετική διάταξη του νομοσχεδίου (άρθρο 281) είναι εντελώς ασαφής και γενικόλογη, χωρίς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και χωρίς χρονοδιαγράμματα. Δεν υπάρχει δέσμευσή σας για ρεαλιστική επιχειρησιακή στήριξη του «Καλλικράτη» παρά μόνο δηλώσεις για 17 βήματα με ορίζοντα, μάλιστα, υλοποίησης κλιμακούμενα στο χρόνο μέχρι το 2014.
Είναι δυνατόν, κύριε Υπουργέ, να γίνεται λόγος για επιχειρησιακό σχέδιο στήριξης του «Καλλικράτη», όταν το ίδιο το νομοσχέδιο προβλέπει ότι με κ.υ.α. προσδιορίζονται οι πόροι, το σύστημα διοίκησης, οι διαδικασίες κατάρτισης, τα κριτήρια ένταξης κλπ.; Πώς θα προχωρήσουμε στην εφαρμογή του «Καλλικράτη» χωρίς πυξίδα, χωρίς πόρους, συγκεκριμένους άξονες δράσεις, κοστολογημένες αρμοδιότητες και αυστηρά χρονοδιαγράμματα;
Ειδικότερα, μελετώντας τη σκιαγράφηση των τριών αξόνων του Προγράμματος, διαπιστώνουμε τα εξής:
Ο πρώτος άξονας αφορά τη χρηματοδότηση μέσω του ΕΣΠΑ από τα επιχειρησιακά προγράμματα «Διοικητική Μεταρρύθμιση» και «Ψηφιακή Σύγκλιση». Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση» ανέρχεται, συνολικά, στα 630 εκ. ευρώ, για τα οποία δεν γνωρίζουμε σε ποιο ύψος έχουν ήδη δεσμευθεί για δράσεις που αφορούν τη Δημόσια Διοίκηση και τι απομένει, τελικά, για τον «Καλλικράτη» και, ειδικότερα, τι αναλογεί από αυτά στον β΄ βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ακόμη, γνωρίζουμε ότι οι δράσεις που χρηματοδοτεί περιορίζονται, κατά κύριο λόγο, σε τεχνική βοήθεια και εκπαίδευση προσωπικού και ότι για τη διοχέτευση και αξιοποίησή τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και έως ποιο ύψος πρέπει να δοθεί το πράσινο φως από τη Ε.Ε. Για τα ζητήματα αυτά δεν μας έχει γίνει καμία ενημέρωση από το Υπουργείο Εσωτερικών, παρά τις συστηματικές μας οχλήσεις.
Ο δεύτερος άξονας αφορά το «Εθνικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Αυτοδιοίκησης». Θεσμοθετείται Πρόγραμμα, κατά τα πρότυπα του «ΘΗΣΕΑ», το οποίο, όμως, καλείται να χρηματοδοτήσει τις αναπτυξιακές προσπάθειες και των δύο βαθμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τόσο από το κείμενο του νομοσχεδίου όσο και από τις συναντήσεις που είχαμε με τον αρμόδιο Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών, ουδεμία απάντηση δεν έχει δοθεί σχετικά με το ποσό που το κεντρικό κράτος θα συνεισφέρει στο δεύτερο άξονα του Προγράμματος. Αντιθέτως, έχει συμπεριληφθεί εξουσιοδοτική διάταξη (άρθρο 281 παρ. 3), σύμφωνα με την οποία το ποσοστό της συμμετοχής της Αυτοδιοίκησης στη χρηματοδότηση του προγράμματος καθορίζεται με κοινή υπουργική απόφαση, ύστερα από απλή γνώμη της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ. Παρέχεται, δηλαδή, η δυνατότητα να ορισθεί ότι οι αναπτυξιακές δράσεις της αυτοδιοίκησης θα χρηματοδοτούνται, πλέον, ακόμη και σχεδόν αποκλειστικώς από την ίδια, απ’ ό,τι περισσεύει από τους ΚΑΠ της.
Ο δε τρίτος άξονας, ο οποίος αφορά την ενδυνάμωση και αναδιάταξη του ανθρώπινου δυναμικού με γνώμονα τη στήριξη των νέων ΟΤΑ, καθίσταται ανέφικτο να υλοποιηθεί, δεδομένου ότι, από το κείμενο του νομοσχεδίου συνάγεται ότι η ανελαστική δαπάνη της μισθοδοσίας βαρύνει εφεξής τις Περιφέρειες και καλύπτεται, και αυτή, από τους πόρους τους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία συντονισμένων ενεργειών για την άμεση δημιουργία Χάρτας Προσωπικού των ΟΤΑ, αλλά και με την πρόσφατη εγκύκλιό σας για επίσπευση των προσλήψεων τακτικού προσωπικού μόνο για τους Δήμους και τη μετάταξη στελεχών μας προς αυτούς καθιστά τη θέση μας εξαιρετικά δυσχερή. Αυτή η απογύμνωσή μας από εξειδικευμένα στελέχη και η απουσία οποιασδήποτε σχετικής μέριμνας, παρά το γεγονός ότι σας έχουμε επανειλημμένως κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες μας για παράλληλη αποξένωση της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης από τις κρίσιμες αρμοδιότητες που αφορούν τον πολίτη και ιδίως από τις αρμοδιότητες που άπτονται του δημοκρατικού προγραμματισμού, της διαχείρισης του ΕΣΠΑ, της πράσινης ανάπτυξης και της κατασκευής και συντήρησης έργων, για τις οποίες εξαρχής αντιληφθήκαμε ότι μας επιφυλάσσεται εντελώς διεκπεραιωτικός ρόλος σε σχέση με την κεντρική διοίκηση.
Γιατί πώς είναι δυνατή η άσκηση της αρμοδιότητας του δημοκρατικού προγραμματισμού, όταν τα περιφερειακά ταμεία ανάπτυξης δεν έχουν ακόμα προσδιορισμένους πόρους. Το νομοσχέδιο δεν κάνει αναφορά στον τρόπο με τον οποίο οι αιρετές Περιφέρειες θα συγκροτήσουν το καλάθι των πόρων επί τη βάση των οποίων θα κληθούν να αναπτύξουν τα προγράμματά τους.
Επίσης, ουδεμία αναφορά γίνεται στα τομεακά προγράμματα, τα οποία θα έχουν εφαρμογή στις Περιφέρειες. Θέση μας πάγια, η οποία έχει πολλές φορές κατατεθεί, είναι ότι πρέπει τουλάχιστον να υπάρχει τουλάχιστον έκφραση άποψης και γνώμης στην επιλογή.
Κύριε Υπουργέ, φρονούμε ότι είναι αναγκαίο όλα τα παραπάνω ζητήματα να γίνουν αντικείμενο ενός εκτενούς και εμπεριστατωμένου, με τα απαραίτητα στοιχεία, μεταξύ μας διαλόγου. Όπως ανεδείχθη και από το έκτακτο συνέδριό μας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα είναι ορατός ο κίνδυνος να περιέλθουμε στη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόμασταν ως το 2004, καθώς αφενός οι πόροι που προβλέπει το νομοσχέδιο υπολείπονται σημαντικά των πόρων που έχουμε κατόπιν εμπεριστατωμένης μελέτης υπολογίσει ότι απαιτούνται κατ’ ελάχιστον για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουμε και, αφετέρου, δεν καλύπτουν τις πρόσθετες αρμοδιότητες, τη μισθοδοσία του προσωπικού, το κόστος των νέων επιτροπών και οργάνων που δημιουργούνται – και των οποίων τη χρησιμότητα εμείς αμφισβητούμε - και, γενικότερα, όλα εκείνα τα οποία μετακυλίονται από τον κρατικό προϋπολογισμό στις Περιφέρειες. Αφού η φορολογική αποκέντρωση που μας υποσχεθήκατε εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο, ενώ οι υπόλοιποι πόροι που ως σήμερα εισπράτταμε απευθείας – κυρίως τέλη, πρόστιμα κλπ. – φαίνεται, από το κείμενο του νομοσχεδίου, ότι μας έχουν αφαιρεθεί!
Η σοβαρότητα και η έκταση του εγχειρήματος, ιδίως μάλιστα σε αυτή την τόσο κρίσιμη περίοδο για τον τόπο μας απαιτεί, σταθερά και καλά προετοιμασμένα βήματα, με σχέδιο, αίσθημα ευθύνης και σεβασμό προς τους θεσμούς. Και απαιτεί συγκεκριμένες δεσμεύσεις και σαφείς απαντήσεις από το Υπουργείο Εσωτερικών αλλά και από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Διαφορετικά είναι βέβαιο ότι θεσμοθετούμε ένα Πρόγραμμα, του οποίου η βιωσιμότητα είναι εξαρχής ναρκοθετημένη.
Ζητάμε, ο «Καλλικράτης» να πάρει τις σωστές του διαστάσεις, γιατί, έτσι όπως διαμορφώνεται, αποτελεί μια - κατά την άποψή μας – χαμένη ευκαιρία. Μια χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί η περιφερειακή δημοκρατία και ο ρόλος της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης και θεσμικά και οικονομικά.
Αναμένουμε την πρόσκλησή σας για μεταξύ μας συνάντηση, σε κάθε περίπτωση πριν από την κατάθεση του νομοσχεδίου στη Βουλή και σας ζητούμε να μας αποστείλετε την έκθεση δαπάνης που έχει επεξεργασθεί το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους ενόψει της κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή και αφορά τον δεύτερο βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ο Πρόεδρος
Δημήτρης Δράκος